Xose Xuan Tablada. Haykulardan seçmələr.
Gecələr yarasa
sərçənin uçuşunu yamsılayır,
gündüz də uça bilmək üçün…
Parlaq ay
tora düşüb
yuxusunu qaçırır hörümçəyin.
Rəngbərəng göbələk
bir qurbağanın
günəş çətiridir.
Cırcıramanın üstündə qarışqalar.
Qulliverin
Liliput xatirəsi.
Milçəklərin hücum çəkdiyi sıpa
belində yük,
zümrüd otlaqları fikirləşir.
Balaca meymun mənə baxır…
Nəsə deyəcək…
Dilinin ucundadı!
Tomas Tranströmer. Şubertiana
I
Axşamın qaranlığında, Nyu-Yorkdan kənarda, bir nəzərlə
səkkiz milyon insanın evini görə biləcəyin yerdə,
qoca şəhər yanıb-sönən işıq seli,
spiralvari ulduz topasıdır yandan baxanda.
Bu ulduz topasının içində
qəhvə fincanları itələnir piştaxtaların üstündə,
vitrinlər əl açır gəlib gedənlərə: iz qoymadan yeriyən minlərlə ayaqqabı.
Çətinliklə çıxılan yanğın nərdivanları,
sürüşürcəsinə bağlanan lift qapıları,
polis kilidiylə bağlanmış qapıların arxasında fasiləsiz yüksələn səslər.
Metro vaqonlarında, o sürətli yeraltı məzarlarında,
yorğun yarıyuxulu gövdələr.
Statistikaya baxmadan bilirəm ki, Şubert çalınır bir otaqda
və kimin üçünsə səslər hər şeydən daha həqiqidir bu an.
II
Bir yumruq qədər kiçilmiş insan beyninin ucsuz-bucaqsız düzənlikləri.
Apreldə çəyirtkə qayıdıb gəlir
eyni məhəllədəki eyni ambarın altına – keçən il tikdiyi yuvaya.
Trasnvaaldan havaya qalxıb ekvatoru keçir,
altı həftə uçub iki qitənin arasından,
torpaq parçasının üstündə itməkdə olan bir nöqtəyə yönəlir.
Simli alətlər kvartetinin adi bir neçə notunda
bütün həyatın izlərini tapan,
bir iynə deşiyindən bir çayın axmağına yardımçı olan,
dostlarının “balaca göbələk” deyə çağırdığı,
eynəyi ilə mürgüləyən, hər səhər düz vaxtında qalxıb
yazı masasının başına keçən Vyanalı kök bir dəliqanlı.
Beləcə, hərəkətə gəlir notların o fövqaladə qırxayaqları.
III
Simli alətlər kvarteti çalınır.
Və mən nəm ağacların arasından keçərkən
ayaqlarımın altındakı torpaq yoxa çıxır,
doğulmamış bir uşaq kimi büzülür, mürgüləyirəm,
tük kimi gələcəyə yuvarlanıram
və birdən başa düşürəm bitkilərin də düşündüklərini.
IV
Elə çox şeyə güvənmək lazım gəlir ki,
gündəlik həyatı yaşamaq üçün
torpağın altına getməmiş.
Kəndin yaxınlığındakı dağın yamacına yağmış qara güvənmək.
Susmaq üçün verilən vədlərə, mənalı təbəssümlərə güvənmək,
qəzanı xəbər verən teleqrafın bizimlə bağlı olmadığına,
içimizdən kiminsə balta zərbəsinə tuş gəlməyəcəyinə güvənmək.
Əsas şossedə üç yüz dəfə böyüdülmüş
dəmirdən arı topasının ortasında bizi daşıyan arabanın yayına güvənmək.
Amma bunlardan heç biri həqiqətən dəyməz güvənimizə.
Başqa bir şeyə güvənə biləcəyimizi deyir simli alətlər kvarteti.
Yaxşı, başqa nəyə?
Başqa bir şeyə, bu düşüncə yol boyu bir müddət təqib edir bizi.
Eynilə pilləkəndə işıqlar sönəndə,
qaranlıqda öz yolunu tapan əllərin
kor sürahini – güvənlə – izləməsi kimi.
V
Pianonun başına keçib dörd əllə fa minoru çalırıq,
eyni maşında iki sürücü kimi – bir az gülməli görüntüdü bu.
Əllərimiz dala-qabağa tullanan çəkiləri itələyir sanki,
sanki ciddi cəhdlə pozmağa çalışırıq o yekə
tərəzinin qorxunc nizamını:
xoşbəxtlik və kədər bərabər ağırlıqda,
“Elə möhtəşəmdir ki, bu musiqi,” – deyir Enni. Haqlıdır.
Amma aktiv insanlara hiyləgər qısqanclıqla baxanlar,
qatil olmadıqları üçün özlərindən nifrət edənlər,
onlar özlərini tapa bilmirlər burda.
İnsan alıb-satan,
hamının satın alına biləcəyinə inanan neçələri,
onlar da tapa bilmirlər özlərini burda,
onların musiqisi deyil bu.
Bəzən həyəcanlı və yumuşaq,
bəzən sərt və güclü,
ilbiz izi və dəmir tel,
özü başdan-başa dəyişkənlik olan bu uzun melodiya.
Elə bu dəqiqə dərinlikdən yuxarıda bizi izləyən o inadçı küy.
P.S. Şair 2011-ci ildə “yığcam, yarımşəffaf obrazlar vasitəsilə gerçəkliyin yenidən dərk olunmasına yardımçı olduğu üçün” Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatına layiq görülüb.
Sezar Valyexo. Kütlə
Savaş bitmişdi,
əsgər ölmüşdü, yanına bir adam gəldi,
“Səni sevirəm, ölmə!” – dedi.
Amma əsgər dirilmədi.
İki nəfər gəldi sonra, yalvardılar:
“Bizi buraxma! Ürəkli ol! Nolar diril!”
Amma əsgər dirilmədi.
İyirmi nəfər, yüz nəfər, min, beş yüz min nəfər,
çığıraraq gəldilər: “Bunca sevgimiz var, ölümə qənşər!”
Amma əsgər dirilmədi.
Milyonlar yığıldı başına,
bir ağızdan dedilər: “Getmə qardaş, getmə!”
Amma əsgər dirilmədi.
Sonra dünyanın bütün insanları
Qaçdılar onun yanına;
kədərlə baxdı onlara əsgər,
ağır-ağır dikəldi,
birinci adamı qucaqladı, yeriyib getdi…
Tərcümə: Qismət Rüstəmov
Terefsiz.az
